De werkstraf van Shirley: van een zwarte bladzijde naar een nieuw hoofdstuk

In 2016 was Shirley* gastouder. Naast de zorg voor haar eigen dochter had zij ook andermans kindjes voor wie zij zorgde. Zij leidde, naar eigen zeggen een rustig leven. Die rust werd bruut verstoord toen er op een dag een arrestatieteam een inval deed in haar huis. ”Ik had twee baby’s in huis, de één hing aan mijn been en de ander had ik in mijn armen. Mannen met getrokken vuurwapens en bivakmutsen op drongen mijn woning binnen. Ik was als verlamd. Mijn eigen dochter zat op dat moment op school en heeft de inval gelukkig niet meegemaakt. Zij kwam later die dag thuis in een leeg huis met een kapotte voordeur. Dit heeft haar ook veel schade toegebracht.” Shirley werd beschuldigd van een drugsdelict. Zij komt er later achter dat haar stiefzoon drugs in haar woning opsloeg. Hij krijgt een forse gevangenisstraf. En Shirley? Die wordt veroordeeld tot een werkstraf van 186 uur wegens medeplichtigheid. En hoewel Shirley aangeeft nooit te hebben geweten wat haar stiefzoon deed, onderging ze haar straf niet met een zwaar gemoed. Integendeel.

Veel te hard
Wanneer ik Shirley vraag hoe zij haar werkstaf ervoer zegt zij: “Leuk! Ik vond het heel leuk!” Eelke lacht hard en voegt hieraan toe: “En ze werkte veel te hard, dat waren wij niet gewend. Ze deed niet alleen haar eigen werk, ze zette de mensen aan haar tafel ook nog eens aan het werk. En het mooie was, dat deed ze met verve! Shirley gaat verder, “Ik vond het zo leuk dat ik al snel tegen Eelke zei; ik wil hier werken. Ik wil ook dat uniform!”

Werkmeester in de dop
Het enthousiasme van Shirley bleef niet onopgemerkt bij Eelke. Het viel hem op hoe ijverig ze was, hoe hard zij werkte maar ook haar vermogen om de mensen op hun gemak te stellen, te activeren en hen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. In goed overleg en na het aanhoudende enthousiasme van Shirley heeft Eelke alles gereed gemaakt om de overstap te kunnen maken van werkgestrafte naar vrijwilliger bij de Reclassering. “In het laatste halfuur van mijn werkstraf heb ik een vrijwilligerscontract getekend. Ik was zo blij! Tuurlijk had ik ook een dagbesteding elders kunnen zoeken maar ik wilde niets liever dan hier blijven. Terug naar mijn oude baan als gastouder kan ik voorlopig niet. Ik hou van mensen helpen, ik hou ervan om onder de mensen te zijn en voor anderen te zorgen en dat kan ik hier.”

Je kan bij de pakken neer gaan zitten, of je schouders eronder zetten!

Angst het hoofd bieden
Een dagbesteding is voor Shirley om meerdere redenen erg belangrijk. “Ik wil niet weer in de negatieve spiraal terecht komen”. Zij doelt hiermee op de periode na de inval van het arrestatieteam. Die inval heeft haar een trauma bezorgd. Ze woont nog altijd in hetzelfde huis en wanneer ze veel thuis is en niets om handen heeft dan kan zij zich verliezen in de herbeleving van de inval en de angst die daarmee gepaard gaat. Hiervoor heeft zij professionele hulp gezocht. Traumabehandeling heeft iets geholpen, maar wat voor haar het meest bleek te helpen was werken. Een dagbesteding op een plek waar zij zich thuis voelt. Zij geeft aan dat haar huis sinds de inval niet meer als thuis voelt. Dit komt mondjesmaat weer terug nu zij werkt en op een plek waar zij iets kan betekenen voor anderen helpt haar daar enorm bij. Als ze dan in haar eigen huis komt, na een dag hard werken dan is zij moe en voldaan. Dit helpt haar om angsten het hoofd te bieden. Er is voor  Shirley nog een belangrijke drijfveer uiteindelijk te gaan werken bij de reclassering. Zij heeft een dochter die zij wil laten zien dat je twee keuzes hebt in het leven. Je kan bij de pakken neer gaan zitten, of je schouders eronder zetten! Ik wil haar leren dat wanneer je iets overkomt in het leven, je dat kan gebruiken om er iets heel moois van te maken.

Extra paar ogen
Het is inmiddels een half jaar geleden dat  Shirley haar contract bij de reclassering tekende. Inmiddels werkt zij drie dagen in de week op de werkstraflocatie waar zij zelf ooit verplicht naar toe moest. Zij vult haar dagen met administratieve taken zoals het aan en afmelden van de werkgestraften, facilitaire zaken, koffie en thee verzorgen en zij is een extra paar ogen op de werkvloer.  Shirley kijkt tijdens ons gesprek regelmatig op het beeldscherm dat achter mij in de hoek staat. Daar is op te zien of de medewerkers wel doen wat zij moeten doen en of zij niet stiekem op hun telefoon zitten. Dit is namelijk niet toegestaan tijdens de werkstraf. Een werkgestrafte zou iemand anders kunnen filmen en hiermee de wet op de privacy schenden. Tijdens ons gesprek laat zij haar rol als werkmeester niet los. Ze is open in het gesprek en tegelijkertijd alert op wat er op de werkvloer gebeurt.

Vrouwelijk stempel
Shirley houdt zich staande in een door mannen gedomineerde omgeving. Zij is negen van de tien keer de enige vrouw op de werkvloer. Toch heeft zij haar vrouwelijke stempel gedrukt op bijvoorbeeld het kantoor waarin wij zitten tijdens ons gesprek. De kasten zijn netjes ingedeeld en de spullen voor de EHBO en de mappen op de planken zijn keurig gerangschikt. Dat de mannen soms vergeten om de pleisters weer op dezelfde plek terug te leggen drijft haar geregeld tot waanzin en dit laat zij hen dan ook heel duidelijk merken zegt zij lachend.

Onmisbaar
Eelke: “De rol die  Shirley heeft is van onschatbare waarde voor ons als werkmeesters. Het is fijn dat zij de mensen vriendelijk en hartelijk ontvangt. Door de werkdruk die wij ervaren vergeten wij nog wel eens dat het voor iemand die begint met zijn werkstraf best heel spannend kan zijn. Shirley ziet de mensen. Zo was het haar laatst opgevallen dat er een man aan het werk was die erg veel pijn aan zijn handen had. Het werken ging eigenlijk niet, maar de man zelf gaf het niet aan. Shirley zag dit en heeft de man uiteindelijk naar huis laten gaan. Ons was dit niet opgevallen. Naast haar zorgzaamheid kan zij ook haar ervaring als werkgestrafte goed inzetten. “Ik zit aan tafel met de werkgestraften, ik werk met hen samen. Sommigen komen zo boos binnen. Ik kan tegen hen zeggen: Ik heb hier ook aan tafel gezeten. Ik weet hoe het is om hier te werken. Mijn eigen ervaring hier helpt mij anderen te motiveren.”

Iedere locatie een  Shirley
Eelke is zelfs van mening dat de rol van gastvrouw-man een vaste plek moet krijgen bij iedere werkstraflocatie. Een heuse nieuwe functie. Iemand die de mensen verwelkomt, geruststelt. Zaken zoals het faciliteren van koffie en thee en het op orde houden van registratie en afmeldingen. Dit zou de werkstrafmeester enorm schelen! “Inmiddels zijn we zo ver dat de teamleider en de unitmanager heeft gezegd dat ik mag solliciteren wanneer er een vacature komt. Dus misschien ooit, kan ik officieel in dienst als gastvrouw of als werkmeester aan de slag. Dat zou geweldig zijn!”

Ook ik ervaar zelf hoe aanstekelijk het enthousiasme van Shirley werkt. Ze is een inspiratie voor haar dochter, voor de werkgestraften die via haar kunnen gaan inzien dat een werkstraf een nieuwe positieve wending aan het leven kan geven. Wat begon als een zwarte bladzijde, is inmiddels een nieuw hoofdstuk in haar verhaal geworden.

Uit privacyoverwegingen is de naam van Shirley gefingeeerd.