Actieprogramma 'Minder daders, minder slachtoffers'

Onderstaande tekst is 2 juli 2025 aangeboden aan politieke partijen ter inspiratie voor hun verkiezingsprogramma.

Veiligheid is voor elke burger van groot belang, zeker nu. Wij werken als reclassering al meer dan 200 jaar met verdachten en daders om slachtoffers te voorkomen. Als er geen maatregelen worden genomen, neemt het aantal ondervonden delicten door slachtoffers toe met gemiddeld 4% per jaar, blijkt uit onderzoek. Terwijl de strafrechtketen al piept en kraakt. Dit moet en kán anders.

Vanuit onze missie en onze ervaringen in de praktijk – we werken dagelijks met tienduizenden daders, in elke fase van het strafproces – doen we concrete beleidsvoorstellen. ‘Minder daders, minder slachtoffers’, is de titel. Onze voorstellen gaan niet alleen over de reclassering, maar ook wat andere partijen kunnen doen om herhaling te voorkomen. Want ‘minder daders, minder slachtoffers’ kunnen we alleen bereiken als reclassering, de strafrechtketen, gemeenten, zorg, maatschappelijke organisaties en burgers intensief samenwerken.

Graag geven we u in overweging om de voorstellen te betrekken of over te nemen in het door u vast te stellen verkiezingsprogramma.

Met vriendelijke groet,

Mede namens Stichting Verslavingsreclassering GGZ en het Leger des Heils Reclassering,

Johan Bac

Algemeen directeur, Reclassering Nederland

Actieprogramma ‘Minder daders, minder slachtoffers’

In de strafrechtketen wordt hard gewerkt aan het bestraffen en voorkomen van (nieuwe) delicten. Te veel Nederlanders worden echter (opnieuw) slachtoffer van daders die al eens de fout in gingen.[1] Dat moet én kan anders. Met een op te zetten actieprogramma ‘Minder daders, minder slachtoffers’ zetten we daar vol op in.

“It takes a village to prevent crime.”

We noemen een paar elementen:

• Rechters moeten vaker straffen kunnen opleggen die écht zorgen voor minder nieuwe delicten. Daarom voeren we nieuwe straffen in (elektronische detentie, uitbreiding van de taakstraf) en halen we beperkingen uit de wet (het taakstrafverbod).
• We regelen in de wet dat rechters moeten motiveren waarom ze een korte gevangenisstraf opleggen in plaats van een andere straf. Na een korte gevangenisstraf gaan mensen namelijk veel vaker weer in de fout. [2] Bovendien is een gevangenisstraf niet de enige vergeldende straf, andere straffen zijn niet minder vergeldend. [3]
• We halen belemmeringen voor veroordeelden op het gebied van werk, scholing, huisvesting en zorg weg. Deze zaken zijn namelijk cruciaal voor het voorkomen van nieuwe delicten en leiden dus direct tot minder slachtoffers.
• Gemeentes krijgen de wettelijke taak en financiering voor de re-integratie na een gevangenisstraf. Om ervoor te zorgen dat gemeenten deze taak op een goede manier kunnen uitvoeren, maken we mogelijk dat de reclassering gemeenten hierover rechtstreeks kan adviseren. En we intensiveren de huidige reclasseringsinzet tijdens detentie.
• De reclassering krijgt de benodigde middelen voor de extra inzet en de financiële zekerheid om over meer jaren te investeren in werving, behoud en kennisontwikkeling van personeel en in digitale innovatie. Het is mensenwerk en vraagt veel kennis en ervaring om daders weer op het goede spoor te krijgen.

Een actieprogramma kost weliswaar geld, maar we verwachten dat een succesvol programma ook geld oplevert. Investeren in de reclassering en in minder recidive leidt niet alleen tot minder slachtoffers, maar brengt de samenleving meer op dan het kost. [4] De maatregelen kunnen dus worden gefinancierd vanuit de kostenbesparingen.

Voetnoten

[1] Naar verwachting neemt het aantal ondervonden delicten door slachtoffers toe met gemiddeld 4% per jaar in de periode 2024-2030 (bron: WODC (2025). Capaciteitsbehoefte Justitiële Ketens t/m 2030. Beleidsneutrale ramingen). Bovendien blijkt uit de WODC-recidivestudies dat de recidive niet daalt. Wel verschilt de recidive per straf, zie ook noot 2.

[2] Individuen plegen na een korte gevangenisstraf tussen de 76 en 81 procent meer strafbare feiten dan na een niet-vrijheidsbenemende straf over een periode van vijf jaar (bron: Wermink e.a. (2022). Een oude vraag opnieuw onderzocht: effecten van korte gevangenisstraffen ten opzichte van niet-vrijheidsbenemende straffen op recidive op basis van een instrumentele variabele benadering. Tijdschrift voor Criminologie, 64(2), 147-169).

[3] Bron: WODC (2023). Korte vrijheidsstraffen. Een literatuuronderzoek naar het bereiken van strafdoelen met korte vrijheidsstraffen ten opzichte van andere straffen.

[4] Uit onderzoek van Saxion Hogeschool blijkt dat elke geïnvesteerde euro in de reclassering twee tot vier euro aan maatschappelijke waarde oplevert. Bovendien zijn de uitvoeringskosten vele malen lager dan die van gevangenisstraffen en zal lagere recidive leiden tot lagere instroom in de strafrechtketen.