Een race tegen de klok: wat betekent de ZSM aanpak?

Stomdronken deelt Anton een zware kopstoot uit aan een medefestivalganger. Het slachtoffer laat het er niet bij zitten en doet aangifte bij de politie. De politie weet Anton op te sporen en nog dezelfde nacht belandt Anton in een politiecel. Welke rol speelt Reclassering Nederland daarbij en wat betekent de ZSM aanpak? Dat vertellen Linda Biesot en Laurens (niet zijn echte naam), beiden werkzaam bij Reclassering Nederland in dit interview.

Uniek

Terwijl Anton zijn roes in de politiecel uitslaapt, verschijnt nog diezelfde ochtend zijn naam op de verdachtenmonitor op de hiervoor speciaal ingerichte ZSM locatie.

‘ZSM staat voor zorgvuldig, snel, maatwerk’ legt Linda uit. Het bijzondere is dat het een ketensamenwerking is tussen het Openbaar Ministerie, de politie, de advocatuur, Reclassering Nederland, Slachtofferhulp, Halt en de Raad voor de Kinderbescherming. Al deze organisaties werken intensief met elkaar samen en ook parallel aan dezelfde zaken. De ZSM werkwijze is echt uniek en komt alleen in Nederland voor. ZSM wordt ingezet voor veel voorkomende criminaliteit, dat zijn de lichtere strafzaken zoals verduistering, (winkel)diefstal, vernieling en uitgaansgeweld. Zware criminaliteit en zedendelicten vallen dus niet onder ZSM.’

‘Op de ZSM locatie staan de tafels voor deze organisaties in twee rijen naast elkaar met op kop de tafels voor de officieren van justitie. Als verschillende organisaties zijn wij dus echt fysiek op dezelfde plek aanwezig en zijn wij ook met dezelfde zaken bezig die op die dag spelen. Er zijn tien ZSM locaties over heel Nederland en deze locatie in de regio Oost is zeven dagen per week tussen 8.00 en 22.00 uur geopend.’

“Elke dag is hier vol afwisseling, het werk doet een beroep op je creativiteit, expertise en overtuigingskracht”

Dynamisch

De sfeer op een ZSM afdeling is heel dynamisch en dat spreekt Linda en Laurens allebei erg aan. ‘Elke dag is hier vol afwisseling, het werk doet een beroep op je creativiteit, expertise en overtuigingskracht’, vertelt Laurens enthousiast over zijn rol als reclasseringswerker bij ZSM. Linda, werkzaam als teamcoördinator, vult aan: ‘ik zou het elke reclasseringswerker gunnen om hier te werken. Het is echt uitdagend, je moet stevig in je schoenen staan en goed inhoudelijk onderlegd zijn in het reclasseringswerk. Een sterke argumentatie vanuit de inhoud is van belang voor de soms pittige discussies met andere ketenpartners zoals een officier van justitie.’

Ook de race tegen de klok draagt bij aan de dynamiek op de afdeling. ‘De ZSM  aanpak houdt namelijk in dat de officier van justitie binnen 8 tot maximaal 72 uur een (tussen)beslissing maakt over het vervolg van de (straf)zaak en een uitspraak doet of de verdachte de politiecel uit mag om de rechtszitting in vrijheid af te wachten’, vertelt Laurens. ‘Kleinere delicten kunnen in de regel binnen 8 uur worden afgedaan, maar als er meer onderzoek nodig is, wordt een verdachte in verzekering gesteld wat maximaal 72 uur duurt.’

Grondig speurwerk

Terug naar Anton: wat gaat er gebeuren nu zijn naam op de verdachtenmonitor is verschenen? Laurens vertelt: ’terwijl mijn ZSM collega van Slachtofferhulp contact opneemt met het slachtoffer die de kopstoot kreeg, verdiep ik mij als reclasseringswerker in het leven van Anton. Ik wil een zo compleet mogelijk beeld van hem krijgen om nog diezelfde dag een gefundeerd advies aan de officier van justitie te kunnen geven. Wat heeft Anton nodig om te voorkomen dat hij nog een keer geweld gebruikt, gedrag waarvan hij nu verdacht wordt?’

‘Dus wil ik van alles weten: Heeft Anton al eerder strafbare feiten gepleegd en zo ja, wat voor? Had Anton alleen alcohol op of heeft hij ook andere middelen gebruikt? Hoe reageerde Anton toen hij werd aangehouden: wilde hij meewerken of was hij verbaal en fysiek agressief?’

“Waar de één voldoende heeft aan een training voor agressie regulatie, is een ander bijvoorbeeld gebaat bij een ambulante behandeling of juist begeleid wonen.”

‘Het mooie is dat ik deze informatie dus snel kan achterhalen, omdat mijn ZSM collega van de politie, die één tafel verderop zit, toegang heeft tot die specifieke gegevens van de politie. Zo ben ik er in mum van tijd achter dat Anton op die avond geen drugs heeft gebruikt, goed heeft meegewerkt tijdens de aanhouding en geen bekende is van de politie of van de Reclassering.’

‘Ik check nog even bij mijn ZSM collega van de Raad voor de Kinderbescherming of Anton vroeger als tiener in aanraking is geweest met de Raad voor de Kinderbescherming. Ook dat blijkt niet het geval.’

‘Vervolgens spreek ik Anton zelf via een videoverbinding, telehoren genoemd, om te horen hoe zijn dagelijks leven eruitziet. Het maakt veel uit of iemand werk, onderdak en een goed netwerkwerk heeft of dat er bijvoorbeeld sprake is van schulden en een zwervend bestaan. Ook al gaat het om hetzelfde delict, zoals bij Anton om uitgaansgeweld, dan verschilt het dus toch per verdachte wat degene nodig heeft aan hulp. Waar de één voldoende heeft aan een training voor agressie regulatie, is een ander bijvoorbeeld gebaat bij een ambulante behandeling of juist begeleid wonen.’

Uitspraak

Het gesprek met Anton en de opgedane informatie uit het proces verbaal en het sociaal verhoor van de politie bevestigen Laurens dat er geen andere risicofactoren zijn naast Antons alcoholgebruik en diens licht ontvlambaar karakter.

Op basis daarvan stelt Laurens het advies op om Anton een verplicht reclasseringscontact op te leggen met als bijzondere voorwaarde dat Anton een gedragsinterventie zal gaan volgen; in dit geval een training ‘Alcohol & Geweld’.

De officier van justitie besluit om Anton te telehoren nadat hij zowel het advies van Laurens als dat van zijn ZSM collega Slachtofferhulp heeft gehoord. Tijdens het telehoren stelt Anton zich positief op en gaat hij akkoord met de bijzondere voorwaarden voor vrijlating. De officier van justitie besluit daarop zijn definitieve uitspraak te doen en neemt het advies van Laurens in zijn geheel over.

Waar voor 2010 slachtoffers en daders soms maandenlang moesten wachten op uitspraak van de rechter, is er dankzij het snel kunnen schakelen door de ZSM aanpak nu al binnen één dag duidelijkheid voor Anton: Anton mag de politiecel verlaten en hij krijgt nu de kans om met behulp van Reclassering Nederland zijn leven een positieve wending te gaan geven!