Over capuchons die afgaan: gedragstraining bij de reclassering

Jacolien Brouwer werkt al meer dan 25 jaar bij Reclassering Nederland en geeft al vanaf het begin gedragstrainingen aan cliënten, zowel in de gevangenis als daarbuiten. Yassine* en Danny* volgden bij haar de training Cognitieve Vaardigheden (CoVa).

De CoVa-training bestaat uit 4 modules: problemen oplossen, denkpatronen, impulsiviteit en sociale vaardigheden. Elk cluster heeft volgens Jacolien weer een andere impact op deelnemers. Vooral bij het onderdeel denkpatronen ziet Jacolien kwartjes vallen. “We hebben het dan over wat allemaal invloed heeft op je manier van denken, zoals eerdere ervaringen, cultuur, geloof en emoties. Als je dit van jezelf herkent en ook bij anderen leert herkennen, ontstaat er meer begrip en daardoor dus minder kans op problemen/conflicten.”

Van huis uit meegekregen

Het gaat dan bijvoorbeeld over wat je van huis uit hebt meegekregen over jezelf en de wereld en bent gaan geloven: ‘Ik ben oké zoals ik ben en als ik hard werk, kan ik ver komen’ of juist: ‘ik ben een sukkel en niet goed genoeg’. Als je dit over jezelf realiseert, krijg je al veel inzicht in waar je gedrag, opvattingen en emoties vandaan komen.

Weerstand

Jacolien maakt regelmatig mee dat er weerstand is bij deelnemers, vooral in het begin. De CoVa-training is een verplichte training waarvoor niet alle deelnemers gemotiveerd zijn. Zo zag Yassine het in eerste instantie niet zitten: “Tijdens het eerste gesprek zei ik tegen Jacolien dat ik er geen zin in had en niet mee zou doen met de groep.” Jacolien: “Ik heb toen met hem afgesproken dat hij het de eerste module zou proberen en dat we daarna zouden kijken of het voor ons beiden werkt.”

Dubbele capuchon

Jacolien: “Tijdens de eerste bijeenkomst zat Yassine in zijn stoel met dubbele capuchon op, zijn gezicht op onweer, houding gesloten, onderuit gezakt. Ik startte mijn training en op een gegeven moment ging de eerste capuchon af. Na een kwartier de tweede. We behandelden op dat moment het ABC-model, wat staat voor: aanleiding, beoordeling en consequenties. Oftewel: wat gebeurt er, wat denk ik daarover en wat doe ik daarom? De focus ligt op de B, omdat die directe invloed heeft op de C.  Zou je in die situatie ook iets anders kunnen denken en dus ook anders kunnen reageren? Als je daar bij stil staat, kun je invloed hebben op hoe je gaat handelen en kun je je gedrag aanpassen.”

“Yassine zei toen: ‘Maar mevrouw, dit gaat over het leven.’ En daar had hij helemaal gelijk in.”

Eyeopener

Dit was voor Yassine een eyeopener en vanaf dat moment was hij betrokken bij de lessen, wilde hij in de groep blijven en leren over zichzelf. Jacolien: “Aan het einde van de eerste bijeenkomst vroeg ik de deelnemers wat ze ervan vonden. Ze mogen bij mij altijd goudeerlijk zijn. Yassine zei toen: ‘Maar mevrouw, dit gaat over het leven.’ En daar had hij helemaal gelijk in.”

Hij was zelfs zo enthousiast dat hij op een gegeven moment ondanks dat hij in het ziekenhuis lag alsnog naar de bijeenkomst wilde komen. Yassine: “Ik was echt op zoek naar antwoorden voor mezelf, zoals hoe het kan dat ik zo snel zo’n kort lontje heb.”

Emotioneel eindgesprek

In het eindgesprek gaf Jacolien als feedback aan Yassine dat ze hem intelligent, leergierig en kritisch naar zichzelf vond. “Toen keek ik naar hem op en zag dat hij geëmotioneerd was.” Yassine: “Dit had nog nooit iemand tegen me gezegd en ik drukte het certificaat helemaal tegen mijn hart. Jacolien zei tegen mij: ‘ja, vriend, maar dat heb je echt zelf gedaan. Door hoe jij in die training hebt gezeten en meegedaan, hoe je je ervoor open hebt gesteld’.”

CoVa: groepstraining en één op één

De training Cognitieve Vaardigheden geven we, zoals bij Yassine, in groepsverband. Maar de CoVa-training vindt ook één op één plaats. Bij de individuele training staat het strafbare feit van de deelnemer meer centraal dan bij de groepstraining. Danny begon aan een groepstraining toen hij nog in de gevangenis zat en maakte deze later individueel af.

“Jouw inzet is jouw uitkomst”

De groepstraining bleek voor Danny niet goed te zijn: “De andere deelnemers met elk een eigen ‘rugzak’ gaven me veel prikkels en spanning. Ik kon niet goed omgaan met andermans lasten.” Danny deed daarom na zijn detentie ook nog de training CoVa Solo bij Jacolien, de individuele gedragstraining.

Bij Danny ging de individuele training wel goed. Het belangrijkste wat hij heeft geleerd is hoe hij beter met zijn emoties kon omgaan: “Je emotie onder controle houden, geeft een andere uitkomst in een situatie.” Danny raadt nieuwe deelnemers aan om er geen potje van te maken en er echt voor te gaan. Want: “jouw inzet is jouw uitkomst”.

Openstellen

Jacolien: “In een groep in de gevangenis had ik een deelnemer die zei dat de CoVa eigenlijk al op school gegeven moest worden. Hij zei: ‘Ik heb alles in mijn leven “the hard way” geleerd, maar nu ik deze training heb gevolgd, ga ik dit zeker meegeven aan mijn kinderen. Dat doe ik nu al als ik ze bel’. Hoe mooi is dat?!”

“Ik snap dat het voor onze cliënten lastig is om zich open te stellen, maar áls ze het doen, dan halen ze het meeste uit deze training. Het gaat niet altijd even makkelijk, maar het is heel mooi om te zien als dat lukt. Dat ze echt praktische handvatten hebben gekregen om anders te reageren en beter zelfinzicht hebben gekregen. Daar doe ik het voor!”

*De namen ‘Yassine’ en ‘Danny’ zijn uit privacyoverwegingen aangepast.